[Cap. XXIII: Oratio et gratiarum actio]
[Rozdział 23: Modlitwa i dziękczynienie]
(1) Omnipotens, sanctissime, altissime et summe Deus, Pater sancte (Joa 17,11) et iuste, Domine rex celi et terre (cfr. Mt 11,25), propter temetipsum gratias agimus tibi, quia per sanctam voluntatem tuam et per unigenitum Filium tuum cum Spiritu Sancto creasti omnia spiritualia et corporalia, et nos ad imaginem et similitudinem tuam factos in paradiso posuisti (cfr. Gen 1,26; 2,15). (2) Et nos per culpam nostram cecidimus. (3) Et gratias agimus tibi quia, sicut per Filium tuum nos creasti, sic per veram et sanctam dilectionem tuam qua dilexisti nos (cfr. Joa 17,26), ipsum verum Deum et verum hominem ex gloriosa semper Virgine beatissima sancta Maria nasci fecisti, et per crucem et sanguinem et mortem ipsius nos captivos redimi voluisti.
(1) Wszechmocny, najwyższy, najświętszy i największy Boże, Ojcze święty (J 17,11) i sprawiedliwy, Panie, Królu nieba i ziemi (por. Mt 11,25)! Ze względu na Ciebie samego – dziękujemy Tobie, jako że z Twojej świętej woli i przez jednorodzonego Syna Twojego z Duchem Świętym stworzyłeś wszystkie istoty duchowe i cielesne, a nas na Twój obraz i podobieństwo stworzonych umieściłeś w raju (por. Rdz 1,26; 2,15). (2) A my upadliśmy z naszej winy. (3) I dziękujemy Ci, ponieważ tak jak stworzyłeś nas przez Syna Twojego, tak przez Twoją prawdziwą i świętą miłość, którą nas umiłowałeś (por. J 17,26), sprawiłeś, że z chwalebnej, zawsze przebłogosławionej [i] świętej Dziewicy Maryi narodził się jako prawdziwy Bóg i człowiek, a przez Krzyż i Krew, i śmierć Jego zechciałeś, nas niewolników, wykupić1.
(4) Et gratias agimus tibi quia ipse Filius tuus iterum venturus est in gloria maiestatis sue mittere maledictos, qui penitentiam non egerunt et te non cognoverunt, in ignem eternum, et dicere omnibus, qui te cognoverunt et adoraverunt et tibi servierunt in penitentia: „Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi” (cfr. Mt 25,34).
(4) Dziękujemy Ci także, bo sam Twój Syn przyjdzie powtórnie w chwale majestatu swego, aby posłać przeklętych, którzy nie czynili pokuty i nie poznali Ciebie, w ogień wieczny, a wszystkim, którzy Ciebie poznali i uwielbili, i Tobie w pokucie służyli, powiedzieć: Pójdźcie, błogosławieni Ojca mego, przyjmijcie królestwo, które dla was przygotowane jest od początku świata (por. Mt 25,34).
(5) Et quia nos omnes miseri et peccatores non sumus digni nominare te, suppliciter exoramus ut Dominus noster Jesus Christus Filius tuus dilectus, in quo tibi bene complacuit (cfr. Mt 17,5), una cum Spiritu Sancto Paraclito gratias agat, sicut tibi et ipsi placet, pro omnibus, qui tibi semper sufficit ad omnia, per quem nobis tanta fecisti. Alleluia.
(5) A ponieważ my wszyscy, nędzni i grzeszni, nie jesteśmy godni wymówić Twego Imienia, [dlatego] pokornie błagamy, aby Pan nasz, Jezus Chrystus, Syn Twój umiłowany, w którym dobrześ sobie upodobał (por. Mt 17,5), razem z Duchem Świętym Pocieszycielem, składał Tobie za wszystkich dziękczynienie – jak Tobie i Jemu się podoba – On Tobie za wszystko wystarcza, przez którego nam tak wielkie rzeczy uczyniłeś. Alleluja.
(6) Et gloriosam matrem beatissimam Mariam semper Virginem, beatum Michaelem, Gabrielem et Raphaelem et omnes choros beatorum spirituum, seraphim, cherubim, thronorum, dominationum, principatuum, potestatum (cfr. Col 1,15), virtutum, angelorum, archangelorum, beatum Joannem Baptistam, Joannem Evangelistam, Petrum, Paulum et beatos patriarchas, prophetas, innocentes, apostolos, evangelistas, discipulos, martyres, confessores, virgines, beatos Eliam et Enoch, et omnes sanctos qui fuerunt et erunt et sunt, propter tuum amorem humiliter deprecamur, ut, sicut tibi placet, pro hiis tibi gratias referant summo vero Deo, eterno et vivo, cum Filio tuo carissimo Domino nostro Jesu Christo et Spiritu Sancto Paraclito in secula seculorum. Amen. Alleluia (Apoc 19,3–4).
(6) A chwalebną Matkę, Najświętszą Maryję zawsze Dziewicę, świętych Michała, Gabriela i Rafała i wszystkie chóry błogosławionych duchów: serafinów, cherubinów, tronów, panowań, zwierzchności, władz (por. Kol 1, 15), mocy, aniołów, archaniołów; świętego Jana Chrzciciela, Jana Ewangelistę, Piotra, Pawła, świętych patriarchów i proroków, młodzianków, apostołów, ewangelistów, uczniów, męczenników, wyznawców, dziewice, świętych Eliasza i Henocha, a także wszystkich Świętych, którzy byli i będą, i którzy są, przez miłość Twoją, pokornie prosimy aby – jak się Tobie podoba – za wszystko to, Tobie składali dziękczynienie, Bogu zaiste najwyższemu, wiecznemu i żywemu, z Synem Twoim najdroższym, Panem naszym, Jezusem Chrystusem i Duchem Świętym Pocieszycielem na wieki wieków. Amen. Alleluja (Ap 19,3–4).
(7) Et Domino Deo universos intra sanctam ecclesiam catholicam et apostolicam servire volentes, et omnes ecclesiasticos ordines, sacerdotes, diaconos, subdiaconos, acolythos, exorcistas, lectores, ostiarios et omnes clericos, universos religiosos et universas religiosas, omnes pueros et parvulos, pauperes et egenos, reges et principes, laboratores et agricolas, servos et dominos, omnes virgines, continentes et maritatas, laicos, masculos et feminas, omnes infantes, adolescentes, iuvenes et senes, sanos et infirmos, omnes pusillos et magnos, et omnes populos, gentes, tribus et linguas (cfr. Apoc 7,9), omnes nationes et omnes homines ubique terrarum, qui sunt et erunt, humiliter rogamus et supplicamus nos omnes fratres minores, servi inutiles (Lc 17,10), ut omnes in vera fide et penitentia perseveremus, quia aliter nullus salvari potest.
(7) I wszystkich, którzy pragną służyć Panu Bogu w świętym Kościele katolickim i apostolskim, i wszystkie kościelne urzędy, kapłanów, diakonów, subdiakonów, akolitów, egzorcystów, lektorów, ostiariuszy i wszystkich duchownych, wszystkich zakonników i wszystkie zakonnice, wszystkich służących i usługujących2, ubogich i cierpiących niedostatek, królów i książąt, robotników i rolników, sług i panów, wszystkie dziewice, żyjących powściągliwie i małżonków, ludzi świeckich, mężczyzn i kobiety, wszystkie niemowlęta, dzieci, młodych i starych, zdrowych i chorych, wszystkich małych i wielkich i wszystkie ludy, plemiona, pokolenia i języki (por. Ap 7,9), wszystkie narody i wszystkich ludzi, którzy są i którzy gdziekolwiek będą na ziemi, my wszyscy bracia mniejsi, słudzy nieużyteczni (Łk 17,10), pokornie prosimy i błagamy, abyśmy wszyscy wytrwali w prawdziwej wierze i pokucie, ponieważ inaczej nikt nie może zostać zbawiony3.
(8) Omnes diligamus ex toto corde, ex tota anima, ex tota mente, ex tota virtute et fortitudine, ex toto intellectu (cfr. Mc 12,30 et 33), ex omnibus viribus (Lc 10,27), toto nisu, toto affectu, totis visceribus, totis desideriis et voluntatibus Dominum Deum (Mc 12,30), qui totum corpus, totam animam et totam vitam dedit et dat omnibus nobis, qui nos creavit, redemit et sola sua misericordia salvabit (cfr. Tob 13,5), qui nobis miserabilibus et miseris, putridis et fetidis, ingratis et malis omnia bona fecit et facit.
(8) Miłujmy wszyscy, z całego serca, z całej duszy, całym umysłem i z całej mocy, i męstwa, całym intelektem (por. Mk 12,30 i 33) i ze wszystkich sił (Łk 10,27), całym wysiłkiem, całym uczuciem, całym wnętrzem, wszystkimi pragnieniami i wolą, Pana Boga (Mk 12,30), który dał i daje nam wszystkim całe ciało, całą duszę i całe życie, który nas stworzył, odkupił i tylko w swoim miłosierdziu nas zbawi (por. Tb 13,5), który nam, godnym pożałowania i nieszczęsnym, zepsutym i cuchnącym, niewdzięcznym i złym, wyświadczył i wyświadcza wszelakie dobra.
(9) Nichil ergo aliud desideremus, nichil aliud velimus, nichil aliud placeat et delectet nos nisi Creator et Redemptor et Salvator noster, solus verus Deus, qui est plenum bonum, omne bonum, totum bonum, verum et summum bonum, qui solus est bonus (cfr. Lc 18,19), pius, mitis, suavis et dulcis, qui solus est sanctus, iustus, verus et rectus, qui solus est benignus, innocens, mundus, a quo et per quem et in quo (cfr. Rom 11,36) est omnis venia, omnis gratia, omnis gloria omnium penitentium, omnium iustorum, omnium beatorum in celis congaudentium.
(9) Nie pragnijmy zatem niczego innego, nie chciejmy niczego innego, niech nic innego się nam nie podoba i nie pociąga, jak tylko nasz Stwórca, Odkupiciel i Zbawiciel, jedyny prawdziwy Bóg, który jest pełnym dobrem, wszelkim dobrem, całym dobrem, prawdziwym i najwyższym dobrem, który sam jeden jest dobry (por. Łk 18,19), miłosierny, łagodny, miły i słodki, który sam jeden jest święty, sprawiedliwy, prawdziwy i prawy, który sam jeden jest łaskawy, niewinny, czysty, od którego, przez którego i w którym (por. Rz 11,36) jest wszelkie przebaczenie, wszelka łaska, wszelka chwała wszystkich pokutujących, wszystkich sprawiedliwych, wszystkich błogosławionych współradujących się w niebie.
(10) Nichil ergo impediat, nichil separet, nichil interpolet (11) quin nos omnes omni loco, omni hora et omni tempore, quotidie et continue credamus veraciter et humiliter et in corde teneamus et amemus, honoremus, adoremus, serviamus, laudemus et benedicamus, glorificemus et superexaltemus, magnificemus et gratias agamus altissimo et summo Deo eterno, trinitati et unitati, Patri et Filio et Spiritui Sancto, creatori omnium, salvatori in se credentium et sperantium et diligentium eum, qui sine initio [est] et sine fine, immutabilis, invisibilis, inenarrabilis, ineffabilis, incomprehensibilis, investigabilis (cfr. Rom 11,33), benedictus, laudabilis, gloriosus, superexaltatus (cfr. Dan 3,52), sublimis, excelsus, suavis, amabilis, delectabilis et totus semper super omnia desiderabilis in secula seculorum. Amen.
(10) Niech zatem nic nie przeszkadza, nic nie oddziela, nic nie mąci [w tym], (11) żebyśmy wszyscy wszędzie i na każdym miejscu, o każdej godzinie i o każdej porze, codziennie i nieustannie, prawdziwie i pokornie wierzyli i zachowywali w sercu i kochali, czcili, uwielbiali, służyli, chwalili i błogosławili, wychwalali i sławili ponad wszystko, wysławiali i dzięki składali najwyższemu i najwznioślejszemu Bogu wiecznemu, Trójcy i Jedności, Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu, Stwórcy wszystkiego, Zbawcy w Niego wierzących, Jemu ufających i Jego miłujących, który jest bez początku i bez końca, niezmienny, niewidzialny, nie do opisania, niewysłowiony, niepojęty, niezgłębiony (por. Rz 11,33), błogosławiony, chwalebny, przesławny, wywyższony (por. Dn 3,52), wzniosły, najwyższy, słodki, godzien miłości, zachwycający4 i cały ponad wszystko upragniony na wieki wieków. Amen.
1 Warto podkreślić, że w słowach Franciszka: „ex gloriosa semper Virgine beatissima sancta Maria nasci fecisti”, które należy rozumieć także jako: „semper Virgine, semper beatissima i semper sancta”, można dopatrywać się pierwszej próby wyrażenia tajemnicy Niepokalanego Poczęcia NMP; jeśli Maryja jest i była semper sancta, oznacza to, że nigdy nie była skalana jakimkolwiek grzechem. Można zatem rzec, że to nie bł. Duns Szkot jest twórcą „franciszkańskiej tezy” o Niepokalanym Poczęciu, ale jedynie głośnym wyrazicielem tego, co już w niezwykle prosty sposób wyraził św. Patriarcha z Asyżu. Por. „Gdy anioł zwiastował Najświętszej Dziewicy Maryi, że w Niej miała się dokonać tajemnica Wcielenia, Ona uwierzyła, zapragnęła i wyraziła zgodę; wtedy Duch Święty na Nią zstąpił, by Ją uświęcić i obdarzyć płodnością, i Jego mocą «Dziewica poczęła Syna Bożego, dziewicą Go porodziła i po porodzeniu pozostała dziewicą» (Św. Augustyn, Sermo 196, c.1, n. 4). Poczęła zaś nie tylko samo ciało, lecz również ciało ożywione duszą i złączone ze Słowem, niepodległe żadnemu grzechowi, ale ze wszech miar święte i nieskalane. Z tego względu jest Ona nazwana Matką Bożą i najsłodszą Dziewicą Maryją” (Św. Bonawentura, Breviloqium, IV, 3 (V, 243), w: Teksty o Matce Bożej. Franciszkanie średniowieczni, t. 5, Niepokalanów 1992, 41 (tł. Maurycy S. Wszołek OFM Conv).
2 Wg innych kodeksów, co odnotowuje Paolazzi, można było w tym miejscu wyczytać: omnes conversos zamiast pueros i parvulos et parvulas zamiast parvulos. Conversi – pueri to ci, którzy jako nieskładający profesji bracia laicy wykonywali różnego rodzaju prace fizyczne w ówczesnych opactwach (głównie cysterskich); parvuli(ae) – to oddani do takiegoż opactwa młodzi chłopcy lub dziewczęta, których zadaniem było usługiwanie przy lżejszych pracach fizycznych. Można powiedzieć, iż w czasach Franciszka ludzie ci tworzyli swego rodzaju oddzielną kategorię/klasę społeczną i dlatego też zostali dostrzeżeni i wymienieni pośród innych przedstawicieli ówczesnego społeczeństwa.
3 „Jeden jest powszechny Kościół wiernych, poza którym nikt w ogóle nie może być zbawiony”, Konstytucja o wierze katolickiej Soboru Laterańskiego IV, (1, 9), w: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. II, Kraków 2002, 223.
4 W powyższym fragmencie widać bardzo wyraźnie, że św. Franciszek w swoim zwracaniu się do Boga w Trójcy Jedynego odróżniał w piśmie Jego przymioty oddawane przy pomocy przymiotników od Boskich cech-przymiotów, które się z Nim identyfikują, a czego przykładem jest KLUw.