[EpFid I] – [1Lw] – scripta-pisma.info

[EpFid I] – [1Lw]

EPISTOLA AD FIDELES I [EpFid I]

LIST DO WIERNYCH (REDAKCJA PIERWSZA) [1Lw]

[Cap. I. De illis qui faciunt penitentiam]

[Rozdział 1. O tych, którzy czynią pokutę]

⁽¹⁾ In nomine Domini. Omnes qui Dominum diligunt ex toto corde, ex tota anima et mente, ex tota virtute (cfr. Mc 12,30), et diligunt proximos suos sicut se ipsos (cfr. Mt 22,39), ⁽²⁾ et odio habent corpora eorum cum viciis et peccatis, ⁽³⁾ et recipiunt corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi, ⁽⁴⁾ et faciunt fructus dignos penitentie (cfr. Lc 3,8): ⁽⁵⁾ o quam beati et benedicti sunt illi et ille, dum talia faciunt et in talibus perseverant, ⁽⁶⁾ quia requiescet super eos spiritus Domini (cfr. Is 11,2) et faciet apud eos habitaculum et mansionem (cfr. Joa 14,23), ⁽⁷⁾ et sunt filii patris celestis (cfr. Mt 5,45), cuius opera faciunt, et sunt sponsi, fratres et matres (cfr. Mt 12,50)¹ Domini nostri Jesu Christi. ⁽⁸⁾ Sponsi sumus, quando Spiritu Sancto coniungitur fidelis anima Domino nostro Jesu Christo;² ⁽⁹⁾ fratres eius sumus, quando facimus voluntatem Patris qui in celis est (Mt 12,50); ⁽¹⁰⁾ matres, quando portamus eum in corde et corpore nostro (cfr. 1 Cor 6,20) per divinum amorem et puram et sinceram conscientiam, parturimus eum per sanctam operationem, que lucere debet aliis in exemplum (cfr. Mt 5,16).

⁽¹⁾ W imię Pana. Wszyscy, którzy Pana miłują całym sercem, całą duszą i umysłem, i ze wszystkich sił (por. Mk 12,30), a bliźnich swoich miłują jak samych siebie (por. Mt 22,39) ⁽²⁾ i w nienawiści mają ciała swoje z wadami i grzechami, ⁽³⁾ i przyjmują Ciało i Krew Pana naszego Jezusa Chrystusa, ⁽⁴⁾ i wydają godne owoce pokuty (por. Łk 3,8) ⁽⁵⁾ – o, jakże szczęśliwi i błogosławieni są oni i one, o ile tak czynią i w tym trwają ⁽⁶⁾ bo spocznie na nich Duch Pana (por. Iz 11,2) i uczyni u nich mieszkanie i miejsce przebywania (por. J 14,23), ⁽⁷⁾ oni to są synami Ojca niebieskiego (por. Mt 5,45), którego dzieła czynią, a stali się oblubieńcami, braćmi i matkami (por. Mt 12,50) Pana naszego Jezusa Chrystusa. ⁽⁸⁾ Oblubieńcami jesteśmy, kiedy wierna dusza zjednoczona zostaje z Panem naszym, Jezusem Chrystusem przez Ducha Świętego³. ⁽⁹⁾ Braćmi Jego jesteśmy, kiedy spełniamy wolę Ojca, który jest w niebie (Mt 12,50); ⁽¹⁰⁾ matkami, gdy nosimy Go w sercu i w ciele naszym (por. 1 Kor 6,20) przez boską miłość oraz czyste i szczere sumienie, [i gdy] rodzimy Go przez święte postępowanie, które dla innych jaśnieć winno jako przykład (por. Mt 5,16)⁴.

⁽¹¹⁾ O quam gloriosum est, sanctum et magnum in celis habere Patrem! ⁽¹²⁾O quam sanctum, paraclitum, pulchrum et admirabilem talem habere sponsum! ⁽¹³⁾ O quam sanctum et quam dilectum, beneplacitum, humilem, pacificum, dulcem, amabilem et super omnia desiderabilem habere talem fratrem et talem filium, Dominum nostrum Jesum Christum, qui posuit animam [suam] pro ovibus suis (cfr. Joa 10,15) et oravit Patri dicens: ⁽¹⁴⁾ Pater sancte, serva eos in nomine tuo (Joa 17,11), quos dedisti michi in mundo; tui erant et michi dedisti eos (Joa 17,6). ⁽¹⁵⁾ Et verba que michi dedisti, dedi eis, et ipsi acceperunt et crediderunt vere, quia a te exivi et cognoverunt quia tu me misisti (Joa 17,8). ⁽¹⁶⁾ Rogo pro eis et non pro mundo (cfr. Joa 17,9). ⁽¹⁷⁾Benedic et sanctifica [eos] (Joa 17,17); et pro eis sanctifico me ipsum (Joa 17,19). ⁽¹⁸⁾Non pro eis rogo tantum, sed pro eis qui credituri sunt per verbum illorum in me (Joa 17,20), ut sint sanctificati in unum (cfr. Joa 17,23) sicut et nos (Joa 17,11). ⁽¹⁹⁾ Et volo, Pater, ut ubi ego sum et illi sint mecum, ut videant claritatem meam (Joa 17,24) in regno tuo (Mt 20,21). Amen.

⁽¹¹⁾ O, jakże chwalebnym jest mieć w niebie wielkiego i świętego Ojca! ⁽¹²⁾ O, jakże [chwalebnym] jest mieć świętego, pocieszającego, pięknego i godnego podziwu takiego Oblubieńca! ⁽¹³⁾ O, jakże [chwalebnym] jest mieć świętego i jakże umiłowanego, miłego, pokornego uspokajającego, słodkiego, najmilszego i ponad wszystko upragnionego takiego Brata i takiego Syna, Pana naszego Jezusa Chrystusa, który życie [swoje] oddał za owce swoje (por. J 10,15) i modlił się do Ojca, mówiąc: ⁽¹⁴⁾Ojcze święty, zachowaj ich w Twoim imieniu (J 17,11), których Mi dałeś na świecie; Twoimi byli i Mnie ich dałeś (J 17,6). ⁽¹⁵⁾ I słowa, które Mi dałeś, dałem im; a oni je przyjęli i prawdziwie poznali, że od Ciebie wyszedłem, i uwierzyli, żeś Ty Mnie posłał (J 17,8). ⁽¹⁶⁾ Proszę za nimi, a nie za światem (por. J 17,9). ⁽¹⁷⁾ Pobłogosław i uświęć [ich] (J 17,17); i za nich samego Siebie poświęcam (J 17,19). ⁽¹⁸⁾ Nie tylko za nimi proszę, ale za tymi, którzy dzięki ich słowu uwierzą we Mnie (J 17,20), aby zostali uświęceni w jedności (por. J 17,23) jak i My (J 17,11). ⁽¹⁹⁾ I chcę, Ojcze, aby i oni byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, żeby oglądali chwałę Moją (J 17,24) w królestwie Twoim (Mt 20,21). Amen.

[Cap. II. De illis qui non agunt penitentiam]

[Rozdział 2. O tych, którzy nie czynią pokuty]

⁽¹⁾ Omnes autem illi et ille, qui non sunt in penitentia, ⁽²⁾ et non recipiumt corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi, ⁽³⁾ et operantur vitia et peccata, et qui ambulant post malam concupiscentiam et mala desideria carnis sue, ⁽⁴⁾ et non observant que promiserunt Domino, ⁽⁵⁾ et serviunt corporaliter mundo carnalibus desideriis et sollicitudinibus seculi et curis huius vite, ⁽⁶⁾ decepti a diabolo, cuius sunt filii et eius opera faciunt (cfr. Joa 8,41), ⁽⁷⁾ ceci sunt, quia verum lumen non vident, Dominum nostrum Jesum Christum. ⁽⁸⁾ Sapientiam non habent spiritualem, quia non habent Filium Dei, qui est vera sapientia Patris, ⁽⁹⁾ de quibus dicitur: Sapientia eorum deglutita est (Ps 106,27) et: Maledicti qui declinant a mandatis tuis (Ps 118,21). ⁽¹⁰⁾ Vident et agnoscunt, sciunt et faciunt mala et ipsi scienter perdunt animas.

⁽¹⁾ Wszyscy zaś, oni i one, którzy nie trwają w pokucie ⁽²⁾ i nie przyjmują Ciała i Krwi Pana naszego Jezusa Chrystusa, ⁽³⁾ a dopuszczają się występków i grzechów i dają się prowadzić złej żądzy i złym pragnieniom swego ciała, ⁽⁴⁾ nie zachowując tego, co przyrzekli Panu ⁽⁵⁾, w rzeczywistości – poprzez cielesne pragnienia oraz światowe zabiegi i troski tego życia – służą cieleśnie światu, ⁽⁶⁾ a zwiedzeni przez diabła, którego są synami, pełnią jego dzieła (por. J 8,41)⁵, ⁽⁷⁾ [i] są ślepi, ponieważ nie widzą prawdziwego Światła, Pana naszego, Jezusa Chrystusa. ⁽⁸⁾ Nie mają mądrości duchowej, ponieważ nie mają Syna Bożego, który jest prawdziwą Mądrością Ojca, ⁽⁹⁾ o nich to się mówi: Mądrość ich została pochłonięta (Ps 106,27) i: Przeklęci, którzy odstępują od przykazań Twoich (Ps 118,21). ⁽¹⁰⁾ Widzą i znają, wiedzą i dopuszczają się zła i sami świadomie gubią dusze.

⁽¹¹⁾ Videte, ceci, decepti ab inimicis vestris, a carne, mundo et diabolo, quia corpori dulce est facere peccatum et amarum est facere servire Deo, ⁽¹²⁾ quia omnia vitia et peccata de corde hominum exeunt et procedunt, sicut dicit Dominus in Evangelio (cfr. Mc 7,21). ⁽¹³⁾ Et nichil habetis in hoc seculo neque in futuro. ⁽¹⁴⁾ Et putatis diu possidere vanitates huius seculi, sed decepti estis, quia veniet dies et hora de quibus non cogitatis, nescitis et ignoratis: infirmatur corpus, mors appropinquat et sic moritur amara morte. ⁽¹⁵⁾ Et ubicumque, quandocumque, qualitercumque moritur homo in criminali peccato sine penitentia et satisfactione, si potest satisfacere et non satisfacit, diabolus rapit animam suam de corpore eius cum tanta angustia et tribulatione, quod nemo potest scire, nisi qui recipit. ⁽¹⁶⁾ Et omnia talenta et potestatem et scientiam et sapientiam (cfr. 2 Par 1,12), que putabant habere, auferentur ab eis (cfr. Lc 8,18; Mc 4,25). ⁽¹⁷⁾ Et propinquis et amicis relinquunt, et ipsi tulerunt et diviserunt substantiam eius et dixerunt postea: „Maledicta sit anima sua, quia potuit plus dare nobis et acquirere quam non acquisivit”. ⁽¹⁸⁾ Corpus comedunt vermes, et ita perdiderunt corpus et animam in isto brevi seculo et ibunt in inferno, ubi cruciabuntur sine fine (cfr. Lc 16,24).

⁽¹¹⁾ Przejrzyjcie, ślepcy – zwiedzeni przez waszych nieprzyjaciół: przez ciało, świat i szatana – bo ciału słodko jest grzeszyć, a gorzko jest służyć Bogu, ⁽¹²⁾ ponieważ wszystkie występki i grzechy z serca ludzkiego wychodzą i pochodzą, jak mówi Pan w Ewangelii (por. Mk 7, 21. 23). ⁽¹³⁾ I niczego nie macie ani w tym świecie, ani w przyszłym. ⁽¹⁴⁾ I zamyślacie długo posiadać marności tego świata, ale zostaliście zwiedzeni, bo przyjdzie dzień i godzina, o jakiej nie myślicie, o jakiej nie wiecie i jakiej nie znacie; ciało choruje, śmierć się zbliża i tak oto umiera gorzką śmiercią⁶. ⁽¹⁵⁾I gdy gdziekolwiek, kiedykolwiek i w jakikolwiek sposób człowiek umiera w grzechu śmiertelnym, bez pokuty i zadośćuczynienia – jeśli może zadośćuczynić, ale tego nie czyni – diabeł porywa swoją duszę z jego ciała przy tak ciężkim wzdychaniu i udręczeniu, którego nikt nie może poznać, o ile tego nie doświadcza⁷. ⁽¹⁶⁾ I wszelkie bogactwa i władza, i wiedza, i mądrość (por. 2 Krn 1,12), o których sądzili, że je posiadają, zostaną im odebrane (por. Łk 8,18; Mk 4,25). ⁽¹⁷⁾I pozostawiają je krewnym i przyjaciołom, a oni wzięli i podzielili jego majątek, a potem powiedzieli: „Niech będzie przeklęta jego dusza, bo więcej mógł nam dać i nagromadzić niż nagromadził”. ⁽¹⁸⁾ Ciało staje się łupem robaków i tak – w tym krótkim czasie – gubią ciało i duszę, i pójdą do piekła, gdzie będą cierpieć męki bez końca (por. Łk 16,24).

⁽¹⁹⁾ Omnes illos quibus littere iste pervenerint, rogamus in caritate que Deus est (cfr. 1 Joa 4,16), ut ista supradicta odorifera verba Domini nostri Jesu Christi cum divino amore benigne recipiant. ⁽²⁰⁾ Et qui nesciunt legere, sepe legere faciant; ⁽²¹⁾ et apud se retineant cum sancta operatione usque in finem, quia spiritus et vita sunt (Joa 6,63)⁸. ⁽²²⁾ Et qui hoc non fecerint, tenebuntur reddere rationem in die iudicii (cfr. Mt 12,36) ante tribunal Domini nostri Jesu Christi (cfr. Rom 14,10).

⁽¹⁹⁾ W Miłości, którą jest Bóg (por. 1 J 4,16), prosimy tych wszystkich, do których dojdzie ten list, abyście wyżej przedstawione wonne słowa Pana naszego Jezusa Chrystusa, wraz z Boską Miłością, przyjęli życzliwie⁹. ⁽²⁰⁾ A ci, którzy nie umieją czytać, niech postarają się o to, aby [słowa te] często im czytano ⁽²¹⁾ i niech zachowują je u siebie ze świętą starannością aż do końca, bo one są duchem i życiem (J 6,63). ⁽²²⁾ A ci, którzy tego nie uczynią, będą musieli zdać rachunek w dzień sądu (por. Mt 12,36) przed trybunałem Pana naszego Jezusa Chrystusa (por. Rz 14,10).

1 W oryginale jest błędna interpunkcja. Po odnośniku (cfr. Mt 12,50) jest postawiona kropka.

2 Choć wersję Spiritu sancto znajdujemy w wydaniu Scritti, Cabassi, 494, to w edycji Pisma, Zespół, 518 pojawia się błędna jej wersja: Spiritus sancto.

3 W dotychczasowych tłumaczeniach aktywność dotycząca „łączenia się z Panem” była przypisana duszy; to ona się łączyła „w Duchu Świętym” z Jezusem Chrystusem. Franciszek mówi jednak o tym – i nie wolno tego nie dostrzec i nie docenić (gramatycznie wyrażone jest to przez użycie konkretnego przypadka – ablativu) – że to Duch Święty jest Tym, kto dokonuje owego połączenia/zjednoczenia duszy z Jezusem; to On sprawia, że dzięki Niemu dusza może stać się Jego oblubienicą. Można też posłużyć się innym tłumaczeniem: „Oblubieńcami jesteśmy, kiedy wierna dusza, przez Ducha Świętego zostaje zjednoczona z Panem naszym, Jezusem Chrystusem”.

4 Zdanie to, podobnie jak i następne, jest prawie że wierną kopią 2 Lw 53n.

5 Por. 1 Reg 21,8.

6 Zgodnie z gramatyką mowa jest tu o ciele, które umiera. Jak uważają badacze (Lehman, Flood, Cusato), jest to wynik niewłaściwego zabiegu redakcyjnego przy skracaniu wersji dłuższej (2Lw), gdzie jest mowa o umierającym bogaczu. Nie chodzi tu zatem o umieranie ciała jako takiego, ale samego człowieka. Zob. 2Lw 82. Por. Michael E. Cusato, The Letters to the Faithful, w: The Writings of Francis of Assisi. Letters and Prayers. Studies in Early Franciscan Sources, v. I, St. Bonaventure, NY, 2011, 149–207, (155–157).

7 Ponieważ Franciszek wyraźnie pisze, że diabeł „rapit animam suam de corpore eius”, stąd wydaje się, iż niewłaściwym jest tłumaczenie: „szatan porywa jego duszę z jego ciała” (Pisma, Ambrożkiewicz, 229), lub, „zabiera jego duszę z ciała” (Pisma Zespół, 521). Zauważyć należy, iż Biedaczyna jest przekonany – jak czytamy nieco wyżej – że wszyscy, którzy nie czynią pokuty i nie przyjmują Ciała i Krwi Pańskiej, itd., są synami diabła. Nic zatem dziwnego, że w chwili śmierci grzesznika diabeł niejako zabiera z jego ciała „swoją” duszę.

8 Występującemu tu odnośnikowi Joa 6, 64, odpowiada w niektórych polskich tłumaczeniach – jak np. w Biblii Tysiąclecia, w Biblii Poznańskiej, czy w Biblii Warszawsko-Praskiej – wiersz 63 (w zapisie należałoby wówczas ukazać: J 6,63). W EpFid II, 87, obecnego wydania, zapewne omyłkowo, podany został odnośnik do Joa 6,63.

9 Ponieważ caritas = miłość została utożsamiona z Bogiem (in caritate que Deus est), dlatego – traktując ją w tym, jak i w podobnych zwrotach, jako synonim Boskiego Imienia i Boskiej Istoty – uważam, że słowo to, należy odczytywać tak, jakby było zapisane dużą literą.

Użyta tutaj forma liczby mnogiej świadczy, jak twierdzą niektórzy uczeni, o obecności redaktorów, którzy dokonali przeróbki i skrótu dłuższej wersji Listu do wiernych (zwanej także recensio ampla II) do formy, jaką ma tzw. redakcja późniejsza. Nie brak jednak głosów mówiących o tym, że użyta w danym wypadku liczba mnoga jest typowym zwrotem literackim (pełni funkcję apelu do całej ludzkości).