TESTAMENTUM [Test]
TESTAMENT [T]
Przekład Testamentu – o. Krzysztof Kościelniak OFMConv
[I]
[I]
(1) Dominus ita dedit michi fratri Francisco incipere faciendi penitentiam, quia, cum essem in peccatis, nimis michi videbatur amarum videre leprosos, (2) et ipse Dominus conduxit me inter illos et feci misericordiam cum illis. (3) Et recedente me ab ipsis, id quod videbatur michi amarum conversum fuit michi in dulcedinem animi et corporis; et postea parum steti et exivi de seculo.
(1) Pan tak dał mnie, bratu Franciszkowi, rozpocząć czynienie pokuty: bowiem, gdy byłem w grzechach, widok trędowatych zdawał mi się nazbyt gorzki, (2) i Pan sam wprowadził mnie między nich i okazałem im miłosierdzie. (3) I gdy odchodziłem od nich, to, co zdawało mi się gorzkim, zamieniło się dla mnie w słodycz duszy i ciała; a potem zatrzymałem się krótko i wyszedłem ze świata.
(4) Et Dominus dedit michi talem fidem in ecclesiis, ut ita simpliciter orarem et dicerem: (5) „Adoramus te, Domine Jesu Christe, et ad omnes ecclesias tuas que sunt in toto mundo, et benedicimus tibi, quia per sanctam crucem tuam redemisti mundum”.
(4) I Pan dał mi taką wiarę w kościołach, że po prostu tak modliłem się i mówiłem: (5) „Wielbimy Cię, Panie Jezu Chryste, we wszystkich Twoich kościołach na całej ziemi, i błogosławimy Tobie, bo przez święty Krzyż Twój odkupiłeś świat”.
(6) Postea Dominus dedit michi et dat tantam fidem in sacerdotibus qui vivunt secundum formam sancte Ecclesie Romane, propter ordinem ipsorum, quod si facerent michi persecutionem, volo recurrere ad ipsos. (7) Et si haberem tantam sapientiam quantam Salomon habuit, et invenirem pauperculos sacerdotes huius seculi, in parochiis in quibus morantur nolo predicare ultra voluntatem ipsorum. (8) Et ipsos et omnes alios volo timere, amare et honorare sicut meos dominos, (9) et nolo in ipsis considerare peccatum, quia Filium Dei discerno in ipsis et domini mei sunt. (10) Et propter hoc facio, quia nichil video corporaliter in hoc seculo de ipso altissimo Filio Dei, nisi sanctissimum corpus et sanctissimum sanguinem suum, quod ipsi recipiunt et ipsi soli aliis ministrant. (11) Et hec sanctissima mysteria super omnia volo honorari, venerari et in locis pretiosis collocari. (12) Sanctissima nomina et verba eius scripta, ubicumque invenero in locis illicitis, volo colligere et rogo quod colligantur et in loco honesto collocentur. (13) Et omnes theologos et qui ministrant sanctissima verba divina debemus honorare et venerari, sicut qui ministrant nobis spiritum et vitam (cfr. Joa 6,64).
(6) Potem Pan dał mi i daje tak wielką wiarę w kapłanów, którzy żyją według wzoru świętego Kościoła Rzymskiego, że gdyby nawet mnie prześladowali, ze względu na ich święcenia, chcę uciekać się do nich. (7) I gdybym miał tak wielką mądrość, jaką miał Salomon, a spotkałbym ubożuchnych1 kapłanów tego świata, nie chcę głosić kazań ponad ich wolę w parafiach, w których przebywają. (8) I nich samych, i wszystkich innych chcę się lękać, kochać i czcić, jak moich panów, (9) i nie chcę dopatrywać się w nich grzechu, ponieważ w nich właśnie rozpoznaję Syna Bożego i są moimi panami. (10) I czynię to dlatego, ponieważ na tym świecie nie widzę cieleśnie niczego z samego najwyższego Syna Bożego, jak tylko Najświętsze Ciało i Najświętszą Krew Jego, które oni sami przyjmują i tylko oni innym udzielają. (11) I chcę, aby te najświętsze tajemnice były ponad wszystko otaczane czcią, szanowane i przechowywane w miejscach kosztownych. (12) Gdziekolwiek znajdę w miejscach niedozwolonych najświętsze imiona i słowa Jego, chcę je zebrać, i proszę, by je zbierano i umieszczano w miejscu zaszczytnym. (13) I wszystkich teologów i tych, którzy podają nam najświętsze słowa Boże, powinniśmy czcić i szanować jako tych, którzy podają nam Ducha i życie (por. J 6,64).
[II]
[II]
(14) Et postquam Dominus dedit michi de fratribus, nemo ostendebat michi quid deberem facere, sed ipse Altissimus revelavit michi quod deberem vivere secundum formam sancti Evangelii; (15) et ego paucis verbis et simpliciter feci scribi, et dominus Papa confirmavit michi. (16) Et illi qui veniebant ad recipiendam vitam istam, omnia que habere poterant (Tob 1,3) dabant pauperibus; et eramus contenti tunica una, intus et foris repeciata, qui volebant, cum cingulo et braccis, (17) et nolebamus plus habere. (18) Officium dicebamus, clerici secundum alios clericos, laici dicebant Pater noster. Et satis libenter manebamus in ecclesiis; (19) et eramus idiote et subditi omnibus. (20) Et ego manibus meis laborabam et volo laborare, et omnes alii fratres firmiter volo quod laborent de laboritio quod pertinet ad honestatem: (21) qui nesciunt, discant, non propter cupiditatem recipiendi pretium laboris, sed propter exemplum et ad repellendam otiositatem. (22) Et quando non daretur nobis pretium laboris, recurramus ad mensam Domini, petendo elemosynam ostiatim. (23) Salutationem michi Dominus revelavit ut diceremus: „Dominus det tibi pacem”. (24) Caveant sibi fratres ut ecclesias, habitacula paupercula et omnia alia que pro ipsis construuntur penitus non recipiant, nisi essent sicut decet sanctam paupertatem quam in Regula promisimus, semper ibi hospitantes sicut advene et peregrini (cfr. 1 Petr 2,11). (25) Precipio firmiter per obedientiam fratribus universis, quod ubicumque sunt non audeant petere aliquam litteram in curia Romana, per se neque per interpositam personam, neque pro ecclesia, neque pro alio loco, neque sub specie predicationis, neque pro persecutione suorum corporum, (26) sed ubicumque non fuerint recepti, fugiant in aliam terram ad faciendam penitentiam cum benedictione Dei.
(14) I gdy Pan dał mi [pierwszych] z braci, nikt mi nie wskazywał, co powinienem czynić, lecz sam Najwyższy objawił mi, że powinienem żyć według wzoru świętej Ewangelii; (15) i ja poleciłem to w niewielu słowach i prosto spisać, a pan papież mi zatwierdził. (16) I ci, którzy przychodzili, by przyjąć to życie, wszystko to, co mogli posiadać (Tb 1,3) rozdawali ubogim; i byliśmy zadowoleni z jednej połatanej od spodu i z wierzchu tuniki, a którzy chcieli, [tuniki] ze sznurem i spodniami, (17) i nie chcieliśmy mieć więcej. (18) Odmawialiśmy oficjum, duchowni jak inni duchowni, laicy odmawiali: Ojcze nasz. I bardzo chętnie przebywaliśmy w kościołach; (19) i byliśmy niewykształceni i poddani wszystkim. (20) I ja pracowałem mymi rękoma, i chcę pracować, i chcę stanowczo, żeby wszyscy inni bracia wykonywali pracę, która uchodzi za uczciwą; (21) ci, którzy nie umieją, niech się nauczą, nie ze względu na żądzę otrzymania zapłaty za pracę, lecz dla przykładu i odpędzenia lenistwa. (22) I kiedy nie dadzą nam zapłaty za pracę, uciekajmy się do stołu Pańskiego, prosząc o jałmużnę od drzwi do drzwi. (23) Pozdrowienie Pan mi objawił, abyśmy mówili: „Niech Pan obdarza cię pokojem”. (24) Niech bracia wystrzegają się, aby wcale nie przyjmowali kościołów, ubożuchnych mieszkań i wszystkich innych, jakie się dla nich samych buduje, gdyby nie były takie, jak przystoi świętemu ubóstwu, które przyrzekliśmy w Regule, goszcząc tam zawsze jako przybysze i pielgrzymi (por. 1 P 2,11). (25) Nakazuję stanowczo wszystkim braciom pod posłuszeństwem, aby, gdziekolwiek są, nie ośmielali się prosić w kurii Rzymskiej o jakikolwiek list polecający, czy to osobiście, czy przez osobę pośredniczącą, ani dla kościoła, ani dla innego miejsca, ani pod pozorem głoszenia kazań, ani z powodu prześladowania cielesnego, (26) lecz jeśli gdziekolwiek nie zostaliby przyjęci, niech uciekają do innej ziemi, by czynić pokutę z Bożym błogosławieństwem.
[III]
[III]
(27) Et firmiter volo obedire ministro generali huius fraternitatis et alio guardiano quem sibi placuerit michi dare, (28) et ita volo esse captus in manibus suis, ut non possim ire vel facere ultra obedientiam et voluntatem suam, quia dominus meus est. (29) Et quamvis sim simplex et infirmus, tamen semper volo habere clericum qui michi faciat offitium sicut in Regula continetur. (30) Et omnes alii fratres teneantur ita obedire guardianis suis et facere offitium secundum Regulam. (31) Et qui inventi essent quod non facerent offitium secundum Regulam et vellent alio modo variare, aut non essent catholici, omnes fratres, ubicumque sunt per obedientiam teneantur quod ubicumque invenerint aliquem ipsorum, proximiori custodi illius loci ubi ipsum invenerint debeant representare. (32) Et custos firmiter teneatur per obedientiam ipsum fortiter custodire sicuti hominem in vinculis die noctuque, ita quod non possit eripi de manibus suis, donec propria sua persona ipsum representet in manibus sui ministri. (33) Et minister firmiter teneatur per obedientiam mittendi ipsum per tales fratres, qui die noctuque custodiant ipsum sicuti hominem in vinculis, donec representent ipsum coram domino Ostiensi, qui est dominus, protector et corrector totius fraternitatis.
(27) I stanowczo chcę być posłusznym ministrowi generalnemu tego braterstwa i innemu gwardianowi, jakiego jemu spodoba się mi dać (28) i tak chcę być pojmańcem w jego rękach, abym nie mógł poruszać się ani niczego czynić ponad posłuszeństwo i jego wolę, ponieważ jest moim panem. (29) I chociaż jestem prosty i chory, to jednak zawsze chcę mieć duchownego, aby odmawiał mi oficjum, jak to zawarte jest w Regule. (30) I wszyscy inni bracia w taki sposób zobowiązani są zachować posłuszeństwo swym gwardianom i odmawiać oficjum zgodnie z Regułą. (31) I gdyby znaleźli się tacy, którzy nie odmawialiby oficjum według Reguły i chcieliby w jakiś sposób dokonywać zmian bądź nie byliby katolikami, to wszyscy bracia, gdziekolwiek są, pod posłuszeństwem są zobowiązani, gdziekolwiek spotkają któregoś z nich, doprowadzić go do najbliższego kustosza owego miejsca, gdzie go znaleźli. (32) I kustosz stanowczo jest zobowiązany pod posłuszeństwem strzec go mocno dniem i nocą niczym więźnia, tak, ażeby nie mógł być wyrwany z jego rąk, dopóki osobiście nie przekaże go w ręce jego ministra. (33) I minister stanowczo jest zobowiązany, pod posłuszeństwem, do odesłania go przez takich braci, którzy by go strzegli dniem i nocą jak więźnia, dopóki nie przekażą go panu Ostii, który jest panem, obrońcą i poprawicielem całego braterstwa.
[IV]
[IV]
(34) Et non dicant fratres: „Hec est alia Regula”, quia hec est recordatio, admonitio, exhortatio et meum testamentum, quod ego, frater Franciscus parvulus, facio vobis fratribus meis benedictis propter hoc, ut Regulam quam Domino promisimus melius catholice observemus. (35) Et generalis minister et omnes alii ministri et custodes per obedientiam teneantur in istis verbis non addere vel minuere. (36) Et semper hoc scriptum habeant secum iuxta Regulam. (37) Et in omnibus capitulis que faciunt, quando legunt Regulam, legant et ista verba. (38) Et omnibus fratribus meis clericis et laicis precipio firmiter per obedientiam, ut non mittant glossas in Regula neque in istis verbis dicendo: „Ita volunt intelligi”; (39) sed sicut dedit michi Dominus simpliciter et pure dicere et scribere Regulam et ista verba, ita simpliciter et pure sine glossa intelligatis, et cum sancta operatione observetis usque in finem.
(34) I bracia niech nie mówią: „To jest inna Reguła”, ponieważ ta jest pamiątką, upomnieniem, zachętą i moim testamentem, który ja, Franciszek, brat maluczki, sporządzam wam, braciom moim błogosławionym, po to, abyśmy lepiej po katolicku zachowywali Regułę, którą przyrzekliśmy Panu. (35) I minister generalny, i wszyscy inni ministrowie, i kustosze pod posłuszeństwem zobowiązani są, aby w tych słowach [niczego] nie dodawać bądź ujmować. (36) I niech zawsze mają z sobą to pismo, obok Reguły. (37) I na wszystkich kapitułach, które odbywają, kiedy czytają Regułę, niech czytają i te słowa. (38) I wszystkim moim braciom duchownym i laikom nakazuję stanowczo pod posłuszeństwem, aby nie wprowadzali wyjaśnień do Reguły ani do tych słów, twierdząc: „One chcą, aby tak były rozumiane”; (39) lecz jak Pan dał mi prosto i jasno mówić oraz napisać Regułę i te słowa, tak prosto i jasno bez wyjaśnień rozumiejcie [je], i przez święte działanie zachowujcie aż do końca.
(40) Et quicumque hec observaverit, in celo repleatur benedictione altissimi Patris, et in terra repleatur benedictione dilecti Filii sui cum sanctissimo Spiritu Paraclito et omnibus virtutibus celorum et omnibus sanctis. (41) Et ego frater Franciscus parvulus, vester servus, quantumcumque possum confirmo vobis intus et foris istam sanctissimam benedictionem.
(40) I ktokolwiek to zachowa, niech będzie w niebie napełniony błogosławieństwem najwyższego Ojca, a na ziemi błogosławieństwem umiłowanego Syna Jego z Najświętszym Duchem Pocieszycielem i wszystkimi mocami niebios, i wszystkimi świętymi. (41) I ja, brat Franciszek, sługa wasz maluczki, jak tylko mogę, potwierdzam wam w głębi serca i na zewnątrz to najświętsze błogosławieństwo.
1 Użyte przez św. Franciszka określenie „pauperculos sacerdotes” wydaje się być wyrazem jego delikatności i szacunku wobec kapłanów. Jednak w opozycji do „mądrości Salomona” logicznie prosi się tu dosadniejsze określenie streszczające ubóstwo intelektualne, gdyż z pewnością o takie chodziło, a co nie było rzadkością w tamtej epoce. Jednak swój krytycyzm wobec stanu kapłańskiego św. Franciszek zdaje się wyrażać znacznie mocniejszym określeniem: kapłani „tego świata”. Por. LZ 14: „bracia, którzy pragną zostać kapłanami Najwyższego”.