(frRegHD)

FRAGMENTA INSERTA IN HUGO DE DIGNA, EXPOSITIO SUPER REGULAM FRATRUM MINORUM
(Ed. D. Flood, Ad Claras Aquas, Grottaferrata 1979)

FRAGMENTY WSTAWIONE [W DZIELE] HUGONA Z DIGNE,
WYKŁAD O REGULE BRACI MNIEJSZYCH (frRegHD)
(wyd. D. Flood, Ad Claras Aquas, Grottaferrata 1979)

[RegNB II, 5]

Unde sanctus de huiusmodi in Regula nondum bullata dicebat: Caveant sibi fratres et ministri fratrum, quod de negotiis suis nullo modo se intromittant (Expositio, cap. II; ed. Flood, p. 100).

Toteż, odnośnie do tej sprawy, Święty w Regule jeszcze niezatwierdzonej mówił: Bracia i ich ministrowie niech się wystrzegają, aby w żaden sposób nie mieszać się do jego spraw majątkowych (Expositio, rozdz. II; wyd. Flood, 100).

[II, 15:]

Antequam Regula bullaretur sanctus addebat: Et licet dicantur hypocrite, non cessent bene facere (Expositio, II; ed. Flood, 112–3).

Zanim Reguła została zatwierdzona, Święty dodawał: I choćby nawet nazywano ich obłudnikami, niech nie zaprzestają czynić dobrze (Expositio, II; wyd. Flood, 112–3].

[III, 12:]

Unde ante bullam Regula sic habebat: Aliis autem temporibus non teneantur secundum hanc vitam nisi sexta feria ieiunare (Expositio, III; ed. Flood, 118).

Stąd przed zatwierdzeniem w Regule tak było napisane: W innych zaś okresach, zgodnie z tym sposobem życia, nie są zobowiązani pościć, jak tylko w piątki (Expositio, III; wyd. Flood, 118).

[IV, 6:]

… ut sanctus ita prius dixit: Recordentur – inquit – quod commissa est eis cura animarum fratrum, de quibus, si aliquis perderetur propter eorum culpam vel malum exemplum, oportebit eis reddere rationem (cfr. Mt 12,36) coram Domino Jesu Christo (Expositio, X, ed. Flood, 178).

…Święty tak wcześniej powiedział: [Ministrowie] niech pamiętają – mówił – że troska o dusze braci została im powierzona [i dlatego], jeśli któryś z nich zatraciłby się z powodu ich winy lub złego przykładu, im trzeba będzie zdać rachunek (por. Mt 12,36) przed Panem Jezusem Chrystusem (Expositio, X, wyd. Flood, 178).

[V, 7–8:]

Sic sanctus in Regula originali dicebat: ⁽⁷⁾ Caveant omnes fratres, tam ministri quam alii, quod propter peccatum alterius vel malum exemplum non conturbentur vel irascantur, quia diabolus propter peccatum unius multos vult corrumpere; ⁽⁸⁾sed spiritualiter, sicut possunt, adiuvent illum qui peccavit, quia non est opus sanis medicus, sed male habentibus (cfr. Mt 9,12; Mc 2,17 par.) (Expositio, VII; ed. Flood, 172).

Święty tak mówił w Regule pierwotnej: ⁽⁷⁾ Niech wszyscy bracia – tak ministrowie, jak i pozostali – strzegą się tego, aby burzyć się i wpadać w gniew z powodu grzechu drugiego lub złego przykładu, ponieważ diabeł, przez grzech jednego, pragnie zepsuć wielu;⁽⁸⁾ ale niech, jak tylko mogą, duchowo wspierają tego, kto zgrzeszył, ponieważ nie trzeba lekarza zdrowym lecz chorym (por. Mt 9,12; Mk 2,17) (Expositio, VII; wyd. Flood, 172).

[V, 10:]

…iuxta illud Domini verbum, quod et beatus Franciscus dicebat: Principes gentium dominantur eorum, et qui maiores sunt potestatem exercent in eos. Non sic inter vos erit (Mt 20,25–26a) (Expositio, X; ed. Flood, 178).

…Według słowa Pana tak oto mówił św. Franciszek: Władcy narodów panują nad nimi, a ci, którzy są wielcy, sprawują nad nimi władzę (Mt 20,25). Nie tak będzie pośród was (Mt 20,25–26a) (Expositio, X; wyd. Flood, 178).

[V, 14b–15:]

… sic sanctus ante bullam eos in Regula hortabatur: Per caritatem spiritus voluntarie serviant et obediant invicem (cfr. Gal 5,l3). Hec est, ait, vera et sancta obedientia Domini nostri Jesu Christi (Expositio, X; ed. Flood, 182).

…święty w Regule, zanim została zatwierdzona, tak ich zachęcał: Przez miłość Ducha ochotnie niech sobie służą, będąc sobie wzajemnie posłuszni (por. Ga 5,13). To jest, powiada, prawdziwe i święte posłuszeństwo Pana naszego Jezusa Chrystusa (Expositio, X; wyd. Flood, 182).

[VI, 1–2:]

Unde sic prius in Regula dicebatur: ⁽¹⁾ Fratres, in quibuscumque locis sunt, qui non possunt spiritualiter vitam nostram servare, idipsum suo ministro significent. ⁽²⁾ Minister vero taliter eis studeat providere, sicut ipse vellet sibi fieri, si in simili casu esset (Expositio, X; ed. Flood, 183).

Stąd też tak wcześniej mówił w Regule: ⁽¹⁾ Bracia, w jakichkolwiek miejscach się znajdują, ci, którzy nie mogą zachować duchowo naszego życia, niech powiadomią o tym swego ministra. ⁽²⁾ Minister zaś niech tak się stara z nimi postąpić, jak by tego chciał dla siebie samego, gdyby się znalazł w podobnej sytuacji (Expositio, X; wyd. Flood, 183).

[VI, 1:]

…vel secundum primam, ut dictum est, Regulam: In quibuscumque locis sunt fratres… (Expositio, X; ed. Flood, 184).

…albo, jak to zostało powiedziane w pierwszej Regule: W jakichkolwiek miejscach są bracia… (Expositio, X; wyd. Flood, 184).

[VII, 1–2:]

Unde Regula prius sic habuit: ⁽¹⁾ Omnes fratres, in quibuscumque locis apud alios exstiterint, non sint camerarii neque cancellarii, nec presint in domibus eorum quibus serviunt, necque recipiant aliquod officium quod scandalum generet vel anime sue faciat detrimentum (cfr. Mc 8,36), ⁽²⁾ sed sint minores et subditi omnibus, qui in eisdem domibus sunt (Expositio, IV; ed. Flood, 131).

Stąd też tak było wcześniej w Regule: ⁽¹⁾ Wszyscy bracia, w jakichkolwiek miejscach będą przebywać pośród innych, niech nie będą skarbnikami ani zarządcami, niech nie stoją na czele domów tych, którym służą; niech nie przyjmują żadnego urzędu, który zrodziłby zgorszenie bądź też przyniósłby szkodę ich duszy (por. Mk 8,36); ⁽²⁾ lecz niech będą mniejszymi i poddanymi wszystkim, którzy w tych samych domach się znajdują (Expositio, IV; wyd. Flood, 131).

[VII, 3:]

Unde prius in Regula dicebatur: Fratres qui sciunt laborare, laborent et eam artem exerceant quam noverunt, si non fuerit contra salutem anime sue (Expositio, V; ed. Flood, 140).

Dlatego wcześniej w Regule powiedziano: Bracia, którzy umieją pracować, niech pracują i trudnią się tym rzemiosłem, którego się wyuczyli, o ile tylko nie będzie się to sprzeciwiać zbawieniu ich duszy (Expositio, V; wyd. Flood, 140).

[VII, 6:]

Et post pauca: Unusquisque in ea arte et officio, in quo vocatus est, permaneat (cfr. 1 Cor 7,24) secundum dispositionem Ministri (Expositio, V; ed. Flood, 140)

I po kilku [słowach] dalej: Niech każdy trwa w tym rzemiośle i w tej służbie, w jakiej został powołany (por. 1 Kor 7,24), zgodnie z poleceniem ministra (Expositio, V; wyd. Flood, 140).

[VII, 12:]

Unde ante bullam in Regula sic ponebat: Servi Dei semper orationi vel alicui bone operationi insistere debent (Expositio, V; ed. Flood, 140).

Stąd też w Regule niezatwierdzonej tak to wyłożył: Słudzy Boży powinni zawsze oddawać się modlitwie bądź też jakiemuś dobremu zajęciu (Expositio, V; wyd. Flood, 140).

[VII, 13:]

Et ante bullam hec in Regula verba erant: Caveant fratres, quod nullum locum vel aliquam rem sibi approprient vel alicui defendant. Et quicumque ad eos venerit, [amicus] vel adversarius, cum ipsis modo aliquo non contendant (Expositio, VI; ed. Flood, 161).

A przed zatwierdzeniem w Regule były słowa: Niech bracia wystrzegają się tego, aby żadnego miejsca albo jakiejś rzeczy nie chcieli uważać za swoje i nie bronili go przed nikim. A ktokolwiek do nich przyjdzie [przyjaciel] czy przeciwnik, niech w jakikolwiek sposób nie toczą z nimi sporów (Expositio, VI; wyd. Flood, 161)¹.

[VII, 15–16:]

Sic sanctus in Regula prius loquebatur… ⁽¹⁾ Et iterum: Ubicumque sunt fratres et in quocumque loco se invenerint, spiritualiter et diligenter debeant se videre et honorare ad invicem sine murmuratione (1 Petr 4,9). ⁽²⁾ Et caveant sibi fratres, quod non ostendant se tristes extrinsecus et nubilosos hypocritas (cfr. Mt 6,16), sed ostendant se gaudentes in Domino et hilares et iucundos et convenienter gratiosos (Expositio, VI; ed. Flood, 166).

Tak Święty wcześniej mówił w Regule… ⁽¹⁾ I ponownie: Gdziekolwiek bracia są i w jakimkolwiek miejscu się spotkają, powinni z ochotą i duchową radością wzajemnie się odwiedzać i okazywać sobie wzajemny szacunek bez szemrania jednych przeciwko drugim (1 P 4,9). ⁽²⁾ Niech wystrzegają się tego, aby na zewnątrz nie pokazywali się smutnymi i pochmurnymi obłudnikami (por. Mt 6,16), lecz niech okazują się radosnymi w Panu (por. Fil 4,44) oraz pogodnymi i miłymi i stosownie wdzięcznymi (Expositio, VI; wyd. Flood, 166).

[VIII, 6:]

De pecunia inventa sanctus ita dicebat: Si invenerimus pecuniam, non curemus tamquam de pulvere quem pedibus calcamus (Expositio, VI; ed. Flood, 132).

O pieniądzach, które zostały znalezione, Święty tak mówił: A jeśli znaleźlibyśmy pieniądze, nie dbajmy o nie więcej niż o pył, który depczemy stopami (Expositio, VI; wyd. Flood, 132).

[IX, 3:]

Hec prime Regule littera sic habebat: Cum necesse fuerit, vadant fratres pro elemosyna (Expositio, VI; ed. Flood, 160).

Litera pierwszej Reguły ujmowała to następująco: Jeśli będzie to konieczne, niech bracia idą po jałmużnę (Expositio, VI; wyd. Flood, 160).

[IX, 3–9:]

Hoc ipse diffusius in originali Regula sic ponebat: ⁽³⁾ Cum necesse fuerit, vadant fratres pro elemosyna. ⁽⁴⁾ Et non verecundentur, sed magis recordentur quod Dominus noster Jesus Christus, Filius Dei vivi (Joa 11,27) omnipotentis, posuit faciem suam ut petram durissimam (Is 50,7) et nec verecundatus est; ⁽⁵⁾ et fuit pauper et hospes et vixit de elemosynis ipse et discipuli eius. ⁽⁶⁾ Et quando facerent eis homines verecundiam et nollent eis dare, referant inde gratias Deo, quia de verecundiis recipient magnum honorem ante tribunal Domini nostri Jesu Christi. ⁽⁷⁾ Et sciant quod verecundia non patientibus, sed inferentibus imputatur, ⁽⁸⁾ et quod elemosyna est hereditas et iustitia, que debetur pauperibus, quam nobis acquisivit Dominus Jesus Christus. ⁽⁹⁾ Et fratres qui eam acquirendo laborant, magnam mercedem habebunt et faciunt lucrari et acquirere tribuentes: quia omnia, que homines relinquunt in mundo, peribunt, sed de caritate et elemosynis quas fecerunt, habebunt premium a Domino (Expositio, VI; ed. Flood, 162).

To on sam w Regule pierwotnej tak obszerniej ujął: ⁽³⁾ Jeśli będzie to konieczne, niech bracia idą po jałmużnę ⁽⁴⁾ Niech się tego nie wstydzą, lecz raczej niech pamiętają, że Pan nasz, Jezus Chrystus, Syn Boga żywego (por. J 11,27), wszechmogącego, uczynił twarz swoją najtwardszą skałą (Iz 50,7) i nie doznał zawstydzenia; ⁽⁵⁾ i był ubogim, i przybyszem, i sam żył z jałmużny, On sam i Jego uczniowie. ⁽⁶⁾ A gdyby ludzie ich zawstydzili i nie chcieli im dać, niech dziękują za to Bogu, bo za wstyd ów doznają wielkiej czci przed trybunałem Pana naszego, Jezusa Chrystusa. ⁽⁷⁾ I niech wiedzą, że zawstydzenie jest przypisane nie znoszącym je, ale tym, którzy je zadają, ⁽⁸⁾ a jałmużna, jest dziedzictwem i prawem, które przysługuje ubogim, [a] które nabył dla nas Pan Jezus Chrystus.⁽⁹⁾ I bracia, którzy się trudzą jej pozyskiwaniem, otrzymają wielką nagrodę i sprawią, że udzielający także jej dostąpią, gdyż wszystko, co ludzie pozostawiają na świecie, przeminie, lecz za miłość i złożone jałmużny otrzymają nagrodę od Pana (Expositio, VI; wyd. Flood, 162).

[IX, 10:]

Sic sanctus in Regula prius loquebatur: Secure manifestet unus alteri necessitatem suam, ut sibi necessaria inveniat et ministret (Expositio, VI; ed. Flood, 166).

Tak Święty wcześniej mówił w Regule: Swobodnie jeden drugiemu niech wyjawia swe potrzeby, aby [ten] znalazł mu i udzielił tego, co konieczne (Expositio, VI; wyd. Flood, 166).

[X, 3:]

…ante bullam sanctus in Regula sic monebat: Rogo fratrem infirmum, ut referendo de omnibus gratias Creatori, qualem vult eum Deus, talem esse desideret, sive sanum sive infirmum (Expositio, VI; ed. Flood, 166).

…przed zatwierdzeniem Reguły Święty tak upominał: Proszę brata chorego, aby dziękując za wszystko Stwórcy, pragnął być takim, jakim Bóg chce go mieć; czy to zdrowym, czy chorym (Expositio, VI; wyd. Flood, 166).

[X, 4:]

Et post pauca: Rogo omnes fratres meos, ut in infirmitatibus non irascantur vel conturbentur contra Dominum vel contra fratres, nec multum sollicite postulent medicinam nec nimis desiderent liberare carnem cito morituram, que est anime inimica (Expositio, VI; ed. Flood, 167).

I nieco dalej: Proszę wszystkich moich braci, aby w chorobach nie unosili się gniewem bądź nie złościli się na Pana albo na braci, ani nadmiernie natarczywie nie domagali się lekarstwa i by nie pragnęli nazbyt ulżyć swemu ciału, które wkrótce umrze [i] jest nieprzyjacielem duszy (Expositio, VI; wyd. Flood, 167).

[XVI, 5–7:]

[XVI, 5–7]

Duplicem autem modum conversandi inter incredulos sanctus in Regula prima ponens dicebat: ⁽⁵⁾ Fratres, inquit, duobus modis inter eos possunt spiritualiter conversari. ⁽⁶⁾ Unus modus, ut non faciant lites nec contentiones, sed subditi sint omni creature propter Deum (1 Petr 2,13) et confiteantur se esse christianos. ⁽⁷⁾Alius modus est, quod cum viderint placere Domino, annuntient verbum Dei, ut credant in Deum Patrem omnipotentem et Filium et Spiritum Sanctum, creatorem omnium, redemptorem omnium fidelium et salvatorem, et ut baptizentur et efficiantur christiani, quia salvari non possunt, nisi qui baptizantur et sunt vere spirituales christiani, quia « nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest intrare in regnum Dei » (cfr. Joa 3,5) (Expositio, XII; ed. Flood, 192).

Przedstawiając dwa sposoby postępowania między niewiernymi, Święty tak mówił w pierwszej Regule: ⁽⁵⁾ Bracia, powiada, mogą duchowo zachowywać się pomiędzy nimi na dwa sposoby². ⁽⁶⁾ Pierwszy sposób polega na tym, żeby nie wywoływali kłótni i sporów, ale byli poddani wszelkiej osobie ludzkiej ze względu na Boga (1 P 2,13) oraz aby przyznawali się do tego, że są chrześcijanami. ⁽⁷⁾ Drugi sposób wyraża się w tym, aby – jeśli poznają, że to podoba się Bogu – głosili słowo Boże, by uwierzyli w wszechmogącego Boga, Ojca i Syna, i Ducha Świętego, Stworzyciela wszystkich rzeczy, Odkupiciela wszystkich wiernych i Zbawiciela, wszystkich wierzących i aby przyjęli chrzest i stali się chrześcijanami, ponieważ nie mogą zbawić się ci, którzy nie zostaną ochrzczeni i nie są prawdziwie duchowymi chrześcijanami, albowiem «jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha Świętego, nie może wejść do królestwa Bożego» (por. J 3,5) (Expositio, XII; wyd. Flood, 192).

[XVI, 10–11. 17. 14:]

Et quibusdam interpositis addebat: ⁽¹⁰⁾ Et recordentur fratres, quia dederunt se et reliquerunt corpora sua Domino Jesu Christo. ⁽¹¹⁾ Et pro eius amore debent sustinere persecutionem et mortem, quia dicit Dominus: «Qui perdiderit animam suam propter me, salvam faciet eam» (cfr. Lc 9,24). ⁽¹⁷⁾ «Dico autem vobis amicis meis, ne terreamini ab his, qui occidunt corpus» (Lc 12,4). ⁽¹⁴⁾ «Si vos persequuntur in una civitate, fugite in aliam » (cfr. Mt 10,23) (Expositio, XII; ed. Flood, 192).

Przez pewne wtrącenie dodawał: ⁽¹⁰⁾ I niech bracia pamiętają, ponieważ oddali siebie i ciała swoje powierzyli Panu Jezusowi Chrystusowi. ⁽¹¹⁾ I z miłości do Niego powinni znosić prześladowanie i śmierć, bo Pan mówi: Kto utraci swoje życie z Mojego powodu, ten je ocali (por. Łk 9,24). ⁽¹⁷⁾ «Powiadam zaś wam, przyjaciołom moim, nie dajcie się zastraszyć tym, którzy zabijają ciało» (Łk 12,4). ⁽¹⁴⁾ «Jeśli prześladować was będą w jednym mieście, uciekajcie do drugiego» (por. Mt 10,23) (Expositio, XII; wyd. Flood, 192). niech pamiętają, że oddali siebie i ciała swoje powierzyli

[XVII, 3:]

… prout sanctus in Regula prius hortabatur dicens: Omnes fratres operibus predicent (Expositio, IX; ed. Flood, 177).

…jak Święty zachęcał wcześniej w Regule, mówiąc: Niech wszyscy bracia głoszą kazania czynami (Expositio, IX; wyd. Flood, 177).

[XIX, 3:]

Miro sanctus modo personis ecclesiasticis deferri volebat unde prius in Regula sic dicebat: Omnes clericos et omnes religiosos habeamus pro dominis in iis que a nostra religione non deviant, et ordinem et administrationem et officium eorum in Domino veneremur (Expositio, IX; ed. Flood, 176).

W sposób godny podziwu Święty chciał, aby osobom kościelnym okazywano szacunek, dlatego też tak wcześniej mówił w Regule: Wszystkich duchownych i zakonników uważajmy za panów w tych [sprawach], które nie odbiegają od [życia] naszego zakonu; oddawajmy w Panu cześć ich stanowi, urzędowi i służbie (Expositio, IX; wyd. Flood, 176).

1 Zdanie rozpoczynające się od: „A ktokolwiek…”, pochodzi z wersetu 14.

2 Przez Zespół ten fragment został przetłumaczony następująco: „bracia, …mogą wśród nich w dwojaki sposób przez Ducha Świętego postępować”, frRegHD, 25, Pisma. Zespół, 381, jednakże, to samo zdanie, w tekście Reguły przetłumaczonej również przez Zespół, brzmi inaczej: „bracia …mogą wśród nich postępować duchowo w dwojaki sposób”, 1 Reg16, 5, Pisma. Zespół, 291.